تصور کنید در یک پیچ تند جاده، باد از پنجره میوزد و لاستیکها با آسفالت میرقصند. چرخ سمت داخل با سرعت بیشتر میچرخد، در حالی که چرخ سمت خارج آرامتر پیش میرود – همه چیز هماهنگ، بدون لغزش یا جیغ. این رقص بینقص، نه تصادف، بلکه هنر مهندسی است. و در قلب این نمایش، قطعهای کوچک و ناشناخته به نام “دنده دیشلی” نقش اصلی را بازی میکند. این قطعه، مانند یک رهبر ارکستر نامرئی، قدرت موتور را تقسیم میکند تا خودرو نه تنها حرکت کند، بلکه با ظرافت بچرخد. اما اگر این رهبر خسته شود یا بشکند، رقص به هرجومرج تبدیل میشود. در این مقاله، سفری به دنیای این قهرمان پنهان میبریم و رازهایش را برملا میکنیم. همراه خودرو مدیا باشید.
دنده دیشلی چیست؟
دنده دیشلی، که در اصطلاح فنی به آن “دندههای هرزگرد” یا “اسپایدر گیر” (Spider Gear) هم گفته میشود، یکی از اجزای کلیدی سیستم دیفرانسیل خودرو است. این قطعه کوچک، معمولاً از فولاد آلیاژی مقاوم ساخته میشود و در داخل هوزینگ دیفرانسیل (معمولاً در گیربکس پراید) قرار دارد.
در خودروهایی مانند پراید، که سیستم انتقال قدرت نسبتاً سادهای دارند، دنده دیشلی به عنوان بخشی از دیفرانسیل باز عمل میکند و تعداد آنها معمولاً چهار عدد است.
به زبان ساده، دنده دیشلی مانند یک توزیعکننده عادلانه عمل میکند: قدرت موتور را از طریق کرانویل (چرخدنده بزرگ دیفرانسیل) دریافت کرده و به دندههای پلوس (که به چرخها متصل هستند) منتقل میکند. بدون آن، چرخها نمیتوانستند مستقل بچرخند و خودرو در پیچها قفل میکرد.
نحوه کارکرد دنده دیشلی
حالا بیایید ببینیم این قطعه چطور جادویش را انجام میدهد. سیستم دیفرانسیل پراید، نیروی موتور را از گیربکس به دیفرانسیل میرساند. در دیفرانسیل، کرانویل با پینیون (چرخدنده کوچک) درگیر میشود و گشتاور را به دندههای دیشلی منتقل میکند. دندههای دیشلی، که روی محورهای پلوس سوار هستند، اجازه میدهند چرخها با سرعتهای متفاوت بچرخند:
- در خط مستقیم: هر دو چرخ با سرعت یکسان میچرخند و دندههای دیشلی عملاً “هرزگرد” هستند – یعنی بدون تغییر عمده، نیرو را مستقیم منتقل میکنند.
- در پیچها: چرخ سمت داخل (نزدیکتر به مرکز پیچ) مسافت کمتری طی میکند و کندتر میچرخد، در حالی که چرخ سمت خارج سریعتر حرکت میکند. دنده دیشلی این اختلاف سرعت را با چرخش خود تنظیم میکند، بدون اینکه قدرت هدر برود یا خودرو بلغزد.
این مکانیسم، که بر پایه اصول فیزیکی دیفرانسیل باز بنا شده، پایداری خودرو را تضمین میکند. در پراید، که دیفرانسیل سادهای دارد، روغن دیفرانسیل نقش روانکننده را بازی میکند تا سایش کمتری ایجاد شود. اگر روغن کم یا کثیف باشد، کارکرد مختل میشود و دندهها زودتر فرسوده میشوند.
علائم خرابی دنده دیشلی پراید
هرچند دنده دیشلی مقاوم است، اما با کارکرد طولانی (بیش از ۱۰۰ هزار کیلومتر)، کمبود روغن، یا رانندگی خشن، ممکن است خراب شود.
فرسودگی طبیعی، تغییر شکل دندهها یا آسیب بلبرینگها شایعترین دلایل هستند.
خرابی آن نه تنها آزاردهنده، بلکه خطرناک است – زیرا میتواند به پلوسها یا حتی گیربکس آسیب بزند و هزینههای تعمیر را چند برابر کند.
در ادامه، علائم رایج خرابی دنده دیشلی پراید را به صورت لیستوار بررسی میکنیم. اگر هر کدام را تجربه کردید، فوراً به مکانیک مراجعه کنید:
| علائم خرابی | توضیح | زمان بروز |
|---|---|---|
| صداهای غیرعادی (تقتق یا زوزه) | صدای تقتق از دیفرانسیل هنگام عبور از دستاندازها، پیچیدن یا تغییر سرعت؛ زوزه مداوم در همه دورها. | هنگام حرکت یا شتابگیری |
| لرزش خودرو | لرزش در فرمان، کف اتاق یا صندلیها، به ویژه در سرعتهای بالا یا پیچها؛ ناشی از عدم تعادل چرخها. | سرعت بالای ۶۰ کیلومتر یا پیچها |
| مشکل در انتقال قدرت | کاهش شتاب، قفل شدن چرخها در پیچها یا انحراف خودرو به یک سمت؛ قدرت به درستی تقسیم نمیشود. | هنگام پیچیدن یا تعویض دنده |
| نشتی روغن دیفرانسیل | روغن زیر خودرو جمع میشود یا سطح روغن دیفرانسیل مدام کم میشود؛ منجر به سایش بیشتر. | مداوم، پس از پارک |
| تقه شدید یا بوی سوختگی | ضربههای ناگهانی هنگام گاز دادن، همراه با بوی روغن سوخته؛ نشانه سایش شدید یا شکستگی. | شتابگیری یا توقف |
برای پیشگیری، روغن دیفرانسیل را هر ۴۰-۵۰ هزار کیلومتر تعویض کنید و از رانندگی در جادههای ناهموار اجتناب ورزید. تعویض دنده دیشلی پراید (کیت کامل) حدود ۵۰۰-۸۰۰ هزار تومان هزینه دارد، اما نادیده گرفتن آن میتواند میلیونها تومان ضرر بزند.
